شهر به عنوان زادگاه و مهد تمدن بشر همواره مورد توجه و بررسی اندیشمندان و نظریه پردازان علوم مختلف بوده است. به عبارتی شهر موجودی زنده، پویا، متحول در چرخه زمان و مبتنی بر بستر مکان است. در آغاز قرن نوزدهم تنها 3 درصد مردم ساکن شهرها بودند اما امروزه نیمی از افراد شهرنشین شده اند که این تعداد تا پایان سال 2050 به بیش از 65 درصد خواهد رسید. این افزایش بی رویه جمعیت، جامعه جهانی را بر آن داشته است تا به راه حلی برای بهبود وضعیت کنونی شهرنشینی و مدیریت شهری بیاندیشد.
بر این اساس فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یکی از اصلی ترین زیرساخت ای زندگی شهری مطرح شده است. درپی همین نگرش واژه هایی نظیر شهر هوشمند، شهر الکترونیک، تجارت الکترونیک و یا حتی دولت الکترونیک پا به عرصه حضور گذاشته اند. در چنین رويكردهایی، تولید و ارائه خدمات تنها محدود به اطلاعات دیجیتال بوده و از طریق ارتباطات دیجیتال و الکترونیکی تحت سلسله مراتب بالا به پایین، یعنی ارائه اطلاعات از سوی مسئولان مربوطه به جامعه و شهروندان صورت می پذیرد. امروزه از شهر هوشمند به عنوان روشی نوین برای مدیریت شهری و بهبود شاخص های کیفیت زندگی یاد می شود. شهر هوشمند مفهوم، کاربرد و حیطه فعالیت بسیار گسترده ای دارد، و پیدایش آن نیز فرآیندی زمان بر، چند وجهی و پیچیده است. شهر هوشمند، شهری است که زیرساخت های خود را ساماندهی می کند، منابع اش را مدیریت می نماید، فعالیت ای پیشگیرانه انجام می دهد، برنامه ریزی می کند و سرویس ها و خدماتش را برای شهروندانش افزایش می دهد. شهر هوشمند واقعیتی است که با توجه به گسترش روزافزون تكنولوژي اطلاعات در جامعه، و در راستای پاسخگویی به نیازهای جدید شهروندان به اطلاعات و امكانات سخت افزاري و نرم افزاري در زندگی شهری آنان، پا به عرصه حضور می گذارد. آنچه یک شهر را به سمت هوشمندی پیش می برد، صرفاً استفاده از ابزار الکترونیکی و سیستم ارتباطاتی آن شهر نیست؛ بلکه استفاده از این ابزار جهت ارتقای سطح کیفی زندگی شهروندان یک شهر است. در همین رابطه توجه به شهر بی سیم به عنوان یکی از کلیدی ترین ارکان یک شهر هوشمند از اهمیت بالایی برخوردار است. شهر بي سيم، شهری است که فناوری ارتباطی بی سیم و امکان دسترسي به اينترنت در آن نهادینه شده، و شهروندان مي توانند به كمك سيستم هاي گيرنده نظير تلفن همراه و رايانه هاي قابل حمل به انواع خدمات شهري دسترسي داشته باشند.
شهر هوشمند حلقه ای ساختاری گوناگونی دارد که هریک نقش بسزایی را در پیشرفت و تعالی شهر ایفا می کنند. برای نیل به این هدف باید در جهت تحقق تمامی این حلقه های ساختاری گام برداشت. از حمل و تقل هوشمند، اقتصاد هوشمند، محیط هوشمند، جامعه هوشمند، دولت هوشمند و زندگی هوشمند به عنوان ارکان اساسی یک هوشمند شهر نام برده می شود. در همین راستا شکل گیری خانه های هوشمند می تواند نقش بسزایی را در شکل گیری یک محیط و زندگی هوشمند داشته باشد. در جهت هوشمندسازی ساختمانها استانداردهای معتبری تدوین شده است. این استانداردها قوانین، ضوابط و چگونگی هوشمندسازی ساختمان را تشریح می کنند. از جمله این استانداردها می توان به استاندارد KNX، Bacnet، Zigbee و X10 اشاره نمود.
بخاطر داشته باشیم شکل گیری شهر هوشمند، نیازمند تعامل چندجانبه ي تمامی عوامل اثرگذار در یک شهر می باشد. نقش حاکمیت و نهادهای سیاستگذار در این زمینه غیرقابل انکار است. زیرا پیاده سازی و اجرای زیرساختهای مورد نیاز تحت نظارت مستقیم و غیرمستقیم نهادهای دولتی و حاکمیت می باشد. نقش جامعه نیز در ایجاد یک شهر هوشمند بسیار پررنگ و ملموس است. شهر برای خدمت رسانی به شهروندان خود شکل می گیرد و این شهروندان و جامعه هستند که با کالبد شهر ارتباط برقرار می کنند.
پیاده سازی شهر هوشمند در یک جامعه تمامی ابعاد فعالیتی شهروندان و مسئولان شهر را تحت تاثیر خود قرار داده و نتایج و پیامدهای مثبت و چشم گیری را برجای می گذارد. پیاده سازی شهر هوشمند در یک جامعه نیازمند وجود شناخت، آگاهی و نگرش کارشناسانه می باشد. تمامی مراحل مطالعه، طراحی، اجرا و پشتیبانی در ایجاد یک شهر هوشمند شرایط و ملزومات خاص خود را می طلبد. وجود یک برنامه مدون و جامع، اجرای دقیق فازهای مطالعاتی، کارشناسی و اجرا، مسئولان و مدیران شهری را در تحقق بخشیدن به رویای شهر هوشمند یاری می رساند.
تحقیقات و نتایج کارشناسی نشان می دهد که توسعه پراکنده و نامتوازن فناوری و عدم توجه به زیرساخت های مورد نیاز و فرهنگ سازی می تواند شهر را از آرمان های متعالی خود دور سازد. کشورهای بسیاری در سراسر دنیا پا به عرصه هوشمندسازی شهری گذاشته اند و در حال حاضر کشورهایی نظیر ایالات متحده، انگلستان، اسپانیا، کره جنوبی، آلمان و ژاپن از پیشتازان این عرصه می باشند. در ایران نیز توسعه فناوری اطلاعات به دلیل شناسایی، جذب، بومی سازی و همگامی با دانش جهانی مورد توجه مسئولان قرار گرفته است. در همین راستا اقداماتی نظیر تجارت و بانکداری الکترونیکی و حرکت به سمت دولت الکترونیک صورت پذیرفته است. نهادینه کردن ICT در جامعه و آموزش اجتماعی این امکان را فراهم می سازد تا زمینه برای استفاده از تجربیات جهانی و تطبیق این الگوها با ویژگی های کشورمان جهت شکل گیری شهر هوشمند مهیا گردد.
از شهر هوشمند به عنوان روشی نوین برای مدیریت شهری و بهبود شاخص های کیفیت زندگی یاد می شود. شهر هوشمند مفهوم، کاربرد و حیطه فعالیت بسیار گسترده ای دارد. پیاده سازی شهر هوشمند در یک جامعه تمامی ابعاد فعالیتی شهروندان و مسئولان شهر را تحت تاثیر خود قرار داده و نتایج و پیامدهای مثبت و چشم گیری را برجای می گذارد. در کشورهای توسعه یافته که به طور جدی و عملیاتی وارد این مقوله شده اند، شهر هوشمند نتایج مفید و قابل قبولی را به همراه داشته است. پیاده سازی شهر هوشمند در یک جامعه نیازمند وجود شناخت، آگاهی و نگرش کارشناسانه می باشد. تمامی مراحل مطالعه، طراحی، اجرا و پشتیبانی در ایجاد یک شهر هوشمند شرایط و ملزومات خاص خود را می طلبد. وجود یک برنامه مدون و جامع، اجرای دقیق فازهای مطالعاتی، کارشناسی و اجرا، مسئولان و مدیران شهری را در تحقق بخشیدن به رویای شهر هوشمند یاری می رساند.
اما مهم ترین و اساسی ترین مرحله در شکل گیری شهر هوشمند تهیه سند راهبردی برای آن است که باید مورد توجه خاصی قرار گیرد. در این سند، چشم انداز، طرح ا، ماموریت ها و حوزه ای اثرپذیر طرح مشخص می گردد و مسیر پیدایش و تکامل شهر هوشمند به دقت بررسی می شود. چشم انداز طرح به صورت کلی مطرح شده و سیاست ها و راهبردهای توسعه و پیاده ازی آن نیز تبیین می شوند.