مقدمه
بی‌تردید و بر اساس نگاه مشترک تمام اندیشمندان حوزه مطالعات مرتبط با مسائل انسانی، شهر به ویژه در دوران معاصر یکی از کلیدی‌ترین عناصر مؤثر بر فهم انسان تلقی می شود. امروزه مفهوم شهر چنان با زندگی انسان پیوند خوره و آمیخته شده که معنا و مدل زندگی او را نیز دست‌خوش تعییرات جدی قرار داده است. مطالعات اساسی مردم شناسی و جامعه‌شناسی تاریخی به وضوح نشان می‌دهد که سیر تحول و دگرگونی‌های شهری بر روش و الگوی سبک زندگی مردم اثرگذار بوده است.
از این رو باید اذعان داشت که شهر همواره محل تجلی هویت کلان جامعه‌ای که در خود جای داده می‌باشد. در نتیجه چنانچه رابطه دقیق و معناداری میان اجزای شکل‌‌دهنده هویت برقرار نباشد، بحران‌های بزرگ اجتماعی بروز و ظهور خواهد یافت. به همین خاطر است که در مدیریت شهری امروز- به معنای وسیع کلمه (از سیاست‌گذاری تا اجرا)- تلاش در جهت حفظ و ارتقای هویت شهری، راهبردی کلیدی محسوب می شود.
تحقق این راهبرد کلان به شدت وابسته به نقش مردم بوده و این جایگاه تنها در سایه مدنیت و نهادهای مدنی معنا خواهد یافت. مدنیت موقعیتی را فراهم می‌آورد که گروه‌ها و افکار مختلف با وجود همه اختلاف‌های نظری و عملی با یکدیگر تعامل نمایند تا فضایی مطلوب‌تر برای زیست اجتماعی خویش فراهم آورند.
مدنیت و گفتگو
محوری ترین لازمه تحقق مدنیت توجه به گفتگو به عنوان مولفه اصلی ارتباطات انسانی برای شهر ایرانی و پاسخ گفتن به بی هویتی و آشفتگی های امروز است.
وقتی ضعف احساس تعلق، غریبگی و ناشناختگی ساکنان شهر بالا است و به عبارتی در شهر از گفتگو نام و نشانی دیده نمی شود یا وقتی مشارکت شهروندان در سرنوشت شهری کاهش پیدا کند باید به این مسائل با دید جدی تری نگاه کرد.
شهر مشهد با وجود مضجع نورانی حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) به عنوان امام گفتگو و تاریخ فرهنگی پرباری که در جایگاه قلب و میراث‌بَر خراسان بزرگ دارد، امروز به عنوان دومین کلانشهر مذهبی جهان اسلام و گردش میلیونی زائران در سال با تغییرات و مداخلات توسعه ای زیادی روبرو است و به همین نسبت با چالش ها و مسائل گوناگون فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی دست به گریبان است. فهم دقیق این چالش ها، زمینه شناسی، علل یابی و تدوین راهبردهای یکپارچه مدیریتی و حاکمیتی برای کنترل و مهار این چالش‌ها نیاز حیاتی به ایجاد فضائی برای گفتگوئی کردن شهر به مثابه یک مسئله علمی و میان رشته ای در سطح کارشناسان، مدیران و دانشوران علوم انسانی دارد.
به تعبیر بهتر درک هیچ مسئله‌ای بدون در نظر گرفتن گفتمان حاکم بر آن بحث امکان‌پذیر نخواهد بود و این عدم درک، منجر به عدم حل مسئله نیز خواهد شد. همچنانکه با آلوده شدن محیط زیست، تنفس شهری جدی گرفته می شود؛ تنفس ارتباطی شهر هم باید جدی گرفته شود. در واقع باید گفت شهر و شهروندان به گفتگو به مانند هوا نیاز دارند.
گفتمان در بستر اجتماع
گفتمان جز در بستر اجتماعی شکل نخواهد گرفت و در هویت و ساختار، جنبه‌های کاملاً اجتماعی دارد. در این راستا پژوهشکده ثامن با بهره‌گیری از رویکردها و روش‌های میان‌رشته‌ای تلاش می‌کند تا شهر و بطور خاص شهر مشهد و ابعاد متنوع آن را در معرض گفتگویی کردن قرار دهد؛ تا از رهگذر آن گفتمانی حول فهم شهر با معانی و بینش نهادینه شده جدید شکل بگیرد.
«گفتمان شهر» با اتخاذ چنین رویکردی در جهت نیل به آرزوی دیرینه «نوین شهر معنوی شدن» مشهد، با طرح شعار "به شهر می اندیشیم" زمینه تبادل و تضارب آرا و بستر سازی گفت‌وگوهای مردمی- نخبگانی حول محور شهر را تسهیل خواهد نمود.
گفتگویی کردن موضوعات شهری نیازمند ابعاد متنوعی از گونه ها، فرم ها و برنامه های اندیشه‌ای است و نشست های عمومی و تحلیلی یکی از انواع اقدامات و برنامه های این دبیرخانه می باشد.
اهداف:
- ایجاد فضای تبادل نظر و اندیشه پیرامون مسائل، پدیده‌ها، ابعاد و چالش های شهری مشهد
- ترویج و ارتقا فرهنگ و اخلاق گفتگو در میان نخبگان حوزه‌های گوناگون مطالعات شهر
- تقویت رویکردهای میان رشته‌ای در مطالعات شهری با محوریت قرار دادن زمینه مطالعات فرهنگی و اجتماعی به عنوان حلقه پیوند تمامی حوزه‌های نظری مرتبط با شهر
- تلاش در جهت رساندن موضوعات اکادمیک در مطالعات شهری مشهد به آستانه فهم عمومی، رسانه ای میان رشته‌ای در مطالعات شهری با تکیه بر مسائل مشهد
- بهره‌گیری از تمامی ابزارهای گفتمانی کردن مباحث بنیادین شهری و در راس آنها ابزار رسانه
- تلاش برای برقراری نسبت معنادار میان حوزه‌های نظری در مطالعات شهری با ابزارهای ارتباطی
چشم انداز:
- توسعه فعالیت و ارتقاء دبیرخانه به مرکز یا موسسه ای مستقل
- راه اندازی مجله و نسخه سایت گفتمان شهر؛ به عنوان رسانه پایش مطالعات شهریِ مشهد